Dziś mija rocznica
zakończenia Powstania Wielkopolskiego. Jako swoiste podsumowanie obchodów 97
rocznicy tego zrywu niepodległościowego, prezentujemy Państwu kolekcję zdjęć
związanych z Powstaniem Wielkopolskim.
zakończenia Powstania Wielkopolskiego. Jako swoiste podsumowanie obchodów 97
rocznicy tego zrywu niepodległościowego, prezentujemy Państwu kolekcję zdjęć
związanych z Powstaniem Wielkopolskim.
 |
| Fot. Bartosz Kaj |
Powstanie wielkopolskie wybuchło na przełomie lat 1918–1919 jako
sprzeciw wobec Rzeszy Niemieckiej. Polacy domagali się powrotu ziem zaboru
pruskiego do Rzeczypospolitej, która odzyskała swoją niepodległość.
sprzeciw wobec Rzeszy Niemieckiej. Polacy domagali się powrotu ziem zaboru
pruskiego do Rzeczypospolitej, która odzyskała swoją niepodległość.
Jak do tego doszło!
Wybuch I wojny światowej rozbudził nadzieje Polaków na
szybkie odzyskanie niepodległości. Spowodowane było to głównie tym, iż po raz
pierwszy państwa zaborcze walczyły przeciwko sobie. 5 listopada 1916 roku w
Warszawie ogłoszono akt cesarzy niemieckiego i austro-węgierskiego, który
zapowiadał utworzenie na terenach zabranych Rosji państwa polskiego. Jednak
niniejsze oświadczenie zostało chłodno przyjęte przez Polaków z Wielkopolski,
gdyż nie wspomniano ani słowem o ich ziemiach. Odrzucili je m.in. politycy skupieni
wokół Romana Dmowskiego.
szybkie odzyskanie niepodległości. Spowodowane było to głównie tym, iż po raz
pierwszy państwa zaborcze walczyły przeciwko sobie. 5 listopada 1916 roku w
Warszawie ogłoszono akt cesarzy niemieckiego i austro-węgierskiego, który
zapowiadał utworzenie na terenach zabranych Rosji państwa polskiego. Jednak
niniejsze oświadczenie zostało chłodno przyjęte przez Polaków z Wielkopolski,
gdyż nie wspomniano ani słowem o ich ziemiach. Odrzucili je m.in. politycy skupieni
wokół Romana Dmowskiego.
15 grudnia 1918 rząd w Warszawie zerwał stosunki
dyplomatyczne z Niemcami oraz podjął decyzję o konieczności wyboru
przedstawicieli polskich z byłego zaboru pruskiego na Sejm Ustawodawczy.
dyplomatyczne z Niemcami oraz podjął decyzję o konieczności wyboru
przedstawicieli polskich z byłego zaboru pruskiego na Sejm Ustawodawczy.
26 grudnia 1918r. przybył do Poznania Ignacy Jan Paderewski,
owacyjnie witany przez tłumy Poznaniaków. Następnego dnia swoją paradę wojskową
na Świętym Marcinie urządzili Niemcy, którzy zrywali polskie flagi.
Doprowadziło to do zamieszek, w wyniku których wywiązała się walka, podjęta
następnie przez oddziały wojskowe.
owacyjnie witany przez tłumy Poznaniaków. Następnego dnia swoją paradę wojskową
na Świętym Marcinie urządzili Niemcy, którzy zrywali polskie flagi.
Doprowadziło to do zamieszek, w wyniku których wywiązała się walka, podjęta
następnie przez oddziały wojskowe.
Przebieg powstania
Powstańcy dość szybko opanowali Dworzec Główny w Poznaniu,
Pocztę Główną i część fortyfikacji miejskich rozbrajając oddziały niemieckie
zmierzające do miasta koleją.
Pocztę Główną i część fortyfikacji miejskich rozbrajając oddziały niemieckie
zmierzające do miasta koleją.
W międzyczasie przywódcy z Poznania, Mieczysław Paluch, Bohdan
Hulewicz i Władysław Wyskota-Zakrzewski zachęcili prowincję do boju hasłem „Nie
należy dłużej czekać”. Skutkowało to podjęciem działań powstańczych w Gnieźnie,
Jarocinie, Kórniku, Pleszewie, Śremie, Środzie, Kłecku, Wrześni i innych
miejscowościach.
Hulewicz i Władysław Wyskota-Zakrzewski zachęcili prowincję do boju hasłem „Nie
należy dłużej czekać”. Skutkowało to podjęciem działań powstańczych w Gnieźnie,
Jarocinie, Kórniku, Pleszewie, Śremie, Środzie, Kłecku, Wrześni i innych
miejscowościach.
Polacy bardzo szybko wyparli administrację pruską z Szamotuł,
Środy Wielkopolskiej, Pniew, Opalenicy, Buku, Trzemeszna, Wrześni i Gniezna.
Środy Wielkopolskiej, Pniew, Opalenicy, Buku, Trzemeszna, Wrześni i Gniezna.
Natomiast 28 grudnia w Poznaniu w Polskich rękach znalazły
się Cytadela, fort Grolmann i arsenał przy ul. Wielkie Garbary (obecnie
Garbary).
się Cytadela, fort Grolmann i arsenał przy ul. Wielkie Garbary (obecnie
Garbary).
Kolejnego dnia, 29 grudnia, Polacy zdobyli między innymi
Grodzisk Wielkopolski, Kłecko, Kórnik, Wielichowo i Witkowo oraz przegonili
Niemców z Wronek.
Grodzisk Wielkopolski, Kłecko, Kórnik, Wielichowo i Witkowo oraz przegonili
Niemców z Wronek.
31 grudnia powstańcy przejęli kontrolę nad Kcynią, Kościanem
i Obornikami. W tym samym dniu do Kalisza przyjechał oficer łącznikowy z
Warszawy, który dostarczył rozkaz uderzenia na Ostrów. Miasto zostało zajęte
bez walki.
i Obornikami. W tym samym dniu do Kalisza przyjechał oficer łącznikowy z
Warszawy, który dostarczył rozkaz uderzenia na Ostrów. Miasto zostało zajęte
bez walki.
 |
| Hydrant „powstańczy” przy ul. Ostrów Tumski w pobliżu Katedry – Fot. Bartosz Kaj |
1 stycznia 1919r. Paderewski opuścił Poznań, a powstańcy
opanowali Jarocin, Krotoszyn (dokonano tego z pomocą pociągu pancernego
„Poznańczyk”), Mogilno i Nakło. Dzięki zdobyciu tej ostatniej miejscowości
Polacy mogli kontrolować odcinek linii kolejowej przebiegającej na trasie
Berlin – Piła – Bydgoszcz – Toruń – Królewiec.
opanowali Jarocin, Krotoszyn (dokonano tego z pomocą pociągu pancernego
„Poznańczyk”), Mogilno i Nakło. Dzięki zdobyciu tej ostatniej miejscowości
Polacy mogli kontrolować odcinek linii kolejowej przebiegającej na trasie
Berlin – Piła – Bydgoszcz – Toruń – Królewiec.
Do 5 stycznia powstańcy zajęli między innymi: Czarnków,
Jutrosin, Kruszwicę, Miejską Górkę, Rawicz, Strzelno i Wolsztyn.
Jutrosin, Kruszwicę, Miejską Górkę, Rawicz, Strzelno i Wolsztyn.
Bitwa o Ławicę
Bezpieczeństwu Poznania zagrażał ciągle silny oddział
niemiecki (250 żołnierzy), który stacjonował na terenie lotniska Ławica.
Istniało zagrożenie, iż lotnicy otrzymają rozkaz zbombardowania stolicy
Wielkopolski. Dlatego 6 stycznia Polacy zaatakowali lotnisko. Udało im się
zdobyć je wraz ze stacjonującymi tam samolotami, które następnie zostały
włączone w skład organizowanego lotnictwa powstańczego. Niemcy usiłowali
zniszczyć samoloty, m.in. dwukrotnie przeprowadzono naloty bombowe z Frankfurtu
nad Odrą. W odpowiedzi na zdobytych samolotach 9 stycznia 1919r. poznańska
eskadra zbombardowała 12-kilogramowym ładunkiem frankfurckie lotnisko.
niemiecki (250 żołnierzy), który stacjonował na terenie lotniska Ławica.
Istniało zagrożenie, iż lotnicy otrzymają rozkaz zbombardowania stolicy
Wielkopolski. Dlatego 6 stycznia Polacy zaatakowali lotnisko. Udało im się
zdobyć je wraz ze stacjonującymi tam samolotami, które następnie zostały
włączone w skład organizowanego lotnictwa powstańczego. Niemcy usiłowali
zniszczyć samoloty, m.in. dwukrotnie przeprowadzono naloty bombowe z Frankfurtu
nad Odrą. W odpowiedzi na zdobytych samolotach 9 stycznia 1919r. poznańska
eskadra zbombardowała 12-kilogramowym ładunkiem frankfurckie lotnisko.
Gen. Dowbor-Muśnicki
dowódcą
dowódcą
8 stycznia 1919r. gen. Józef Dowbor-Muśnicki został mianowany
na wodza naczelnego powstania. Natomiast 11 stycznia otrzymał mocą dekretu NRL
tytuł Głównodowodzącego wszystkich Sił Zbrojnych Polskich byłego zaboru
pruskiego.
na wodza naczelnego powstania. Natomiast 11 stycznia otrzymał mocą dekretu NRL
tytuł Głównodowodzącego wszystkich Sił Zbrojnych Polskich byłego zaboru
pruskiego.
13 stycznia do Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego udała
się delegacja z Poznańskiego. W jego opinii Poznańskie nie było dzielnicą tak
wolną jak Królestwo i Galicja, gdyż tej dzielnicy zagrażały ciągle Niemcy, co
usankcjonowały warunki rozejmu między Koalicją a Niemcami. Zapewniał, że jako
naczelnik może jedynie lobbować w Koalicji konieczność zmiany punktu,
zawieszającego do kongresu decyzję w sprawie Poznańskiego.
się delegacja z Poznańskiego. W jego opinii Poznańskie nie było dzielnicą tak
wolną jak Królestwo i Galicja, gdyż tej dzielnicy zagrażały ciągle Niemcy, co
usankcjonowały warunki rozejmu między Koalicją a Niemcami. Zapewniał, że jako
naczelnik może jedynie lobbować w Koalicji konieczność zmiany punktu,
zawieszającego do kongresu decyzję w sprawie Poznańskiego.
Rozmowy pokojowe
18 stycznia 1919 roku rozpoczęła się konferencja pokojowa.
Jednym z reprezentantów Polski był Roman Dmowski, który wygłosił słynne
przemówienie, w którym poruszył m.in. kwestię ziem zaboru pruskiego:
Jednym z reprezentantów Polski był Roman Dmowski, który wygłosił słynne
przemówienie, w którym poruszył m.in. kwestię ziem zaboru pruskiego:
– „W obecnej chwili
Niemcy zachowują janusowe, podwójne oblicze: na zachodzie mówią o pokoju, a na
wschodzie przygotowują wojnę. Wojsko na froncie zachodnim uznaje swoją porażkę,
ale oddziały, które są skoncentrowane na froncie wschodnim, marzą jeszcze o
podbojach; zdają sobie doskonale sprawę z tego, co utraciły na zachodzie, ale
chcą utrzymać – jeśli to możliwe – pójść dalej na wschód, aby zabezpieczyć sobie
penetrację Rosji”.
Niemcy zachowują janusowe, podwójne oblicze: na zachodzie mówią o pokoju, a na
wschodzie przygotowują wojnę. Wojsko na froncie zachodnim uznaje swoją porażkę,
ale oddziały, które są skoncentrowane na froncie wschodnim, marzą jeszcze o
podbojach; zdają sobie doskonale sprawę z tego, co utraciły na zachodzie, ale
chcą utrzymać – jeśli to możliwe – pójść dalej na wschód, aby zabezpieczyć sobie
penetrację Rosji”.
Po zakończeniu wystąpienia lider narodowej demokracji na
pytanie o żądania rządu polskiego względem zaboru pruskiego, odpowiedział, iż
Polacy pragną jedynie wstrzymania przez Niemców wszelkich działań zbrojnych na
terenie Wielkopolski.
pytanie o żądania rządu polskiego względem zaboru pruskiego, odpowiedział, iż
Polacy pragną jedynie wstrzymania przez Niemców wszelkich działań zbrojnych na
terenie Wielkopolski.
 |
|
W roku 2014 kilka autobusów MPK otrzymało „powstańcze”
reklamy. Na zdjęciu MAN Lion’s City na pętli os. Sobieskiego – Fot. Bartosz Kaj |
W międzyczasie, to jest 26 stycznia 1919r., żołnierze Armii
Wielkopolskiej, wraz z gen. Dowborem-Muśnickim, złożyli uroczystą przysięgę na
placu Wilhelmowskim, przemianowanym wówczas na plac Wolności w Poznaniu.
Wielkopolskiej, wraz z gen. Dowborem-Muśnickim, złożyli uroczystą przysięgę na
placu Wilhelmowskim, przemianowanym wówczas na plac Wolności w Poznaniu.
Konferencja pokojowa w Berlinie zakończyła się 5 lutego się
fiaskiem. Strona polska odrzuciła niemieckie żądania: rozwiązanie Armii
Wielkopolskiej, uznanie suwerennych praw Niemiec do Wielkopolski oraz pokrycie
przez stronę polską szkód powstałych podczas walk. Pomimo zerwania rozmów, obie
strony były gotowe do dalszych rozmów pokojowych.
fiaskiem. Strona polska odrzuciła niemieckie żądania: rozwiązanie Armii
Wielkopolskiej, uznanie suwerennych praw Niemiec do Wielkopolski oraz pokrycie
przez stronę polską szkód powstałych podczas walk. Pomimo zerwania rozmów, obie
strony były gotowe do dalszych rozmów pokojowych.
6 lutego 1919 zakończyły się rozmowy w sprawie reprezentacji
zaboru pruskiego w Sejmie Ustawodawczym. Ponieważ Wielkopolska, Kujawy oraz
Śląsk i Pomorze należały formalnie do Rzeszy, musiano zrezygnować z przeprowadzenia
wyborów. Dano natomiast prawo udziału w obradach 16 polskim reprezentantom w
Reichstagu. Następnego dnia Naczelnik Państwa Józef Piłsudski wydał dekret
oficjalnie dopuszczający 16 przedstawicieli zaboru pruskiego do obrad w Sejmie
Ustawodawczym. Podczas kolejnego posiedzenia Sejmu (14 lutego) przedstawiciel
Wielkopolski, Wojciech Trąmpczyński, został wybrany marszałkiem.
zaboru pruskiego w Sejmie Ustawodawczym. Ponieważ Wielkopolska, Kujawy oraz
Śląsk i Pomorze należały formalnie do Rzeszy, musiano zrezygnować z przeprowadzenia
wyborów. Dano natomiast prawo udziału w obradach 16 polskim reprezentantom w
Reichstagu. Następnego dnia Naczelnik Państwa Józef Piłsudski wydał dekret
oficjalnie dopuszczający 16 przedstawicieli zaboru pruskiego do obrad w Sejmie
Ustawodawczym. Podczas kolejnego posiedzenia Sejmu (14 lutego) przedstawiciel
Wielkopolski, Wojciech Trąmpczyński, został wybrany marszałkiem.
Ostatnia ofensywa
9 lutego Polacy zatrzymali niemiecką ofensywę na wschód od
Trzciela, a dzień później powstrzymali atak wroga pod Rawiczem. 12 lutego
dzięki pociągom pancernym Niemcy zdobyli Kargowę i Babimost, a ich natarcie
udało się zatrzymać pod Kopanicą.
Trzciela, a dzień później powstrzymali atak wroga pod Rawiczem. 12 lutego
dzięki pociągom pancernym Niemcy zdobyli Kargowę i Babimost, a ich natarcie
udało się zatrzymać pod Kopanicą.
Koniec już bliski
14 lutego miały swój początek rozmowy dotyczące przedłużenia
rozejmu kończącego I wojnę światową z 11 listopada 1918. Niemcy sprzeciwiali
się objęciu nim także frontu wielkopolskiego, jednakże nacisk ze strony
Francji, wymusił ich zgodę.
rozejmu kończącego I wojnę światową z 11 listopada 1918. Niemcy sprzeciwiali
się objęciu nim także frontu wielkopolskiego, jednakże nacisk ze strony
Francji, wymusił ich zgodę.
Ostatecznie 16 lutego 1919r. w Trewirze o godzinie 18.00
został podpisany układ przedłużający rozejm między państwami Ententy a
Niemcami, który objął również front wielkopolski. Jednocześnie Armia
Wielkopolska została uznana za wojsko sprzymierzone.
został podpisany układ przedłużający rozejm między państwami Ententy a
Niemcami, który objął również front wielkopolski. Jednocześnie Armia
Wielkopolska została uznana za wojsko sprzymierzone.
– Niemcy powinni
niezwłocznie zaprzestać wszelkich działań ofensywnych przeciwko Polakom w
Poznańskiem i we wszystkich innych okręgach. W tym celu zabrania się wojskom
niemieckim przekraczania następującej linii: dawna granica Prus Wschodnich i
Prus zachodnich z Rosją aż do Dąbrowy Biskupiej – głosił fragment układu.
niezwłocznie zaprzestać wszelkich działań ofensywnych przeciwko Polakom w
Poznańskiem i we wszystkich innych okręgach. W tym celu zabrania się wojskom
niemieckim przekraczania następującej linii: dawna granica Prus Wschodnich i
Prus zachodnich z Rosją aż do Dąbrowy Biskupiej – głosił fragment układu.
Źródło: wikipedia.pl
Michał Sobkowiak
Na zdjęciach poniżej monumentalny Pomnik Powstańców
Wielkopolskich u zbiegu ulic Królowej Jadwigi i Wierzbięcice. Obiekt mierzy 17
m, został ukończony w 1965 roku. Tu to odbywają się co roku głównie
uroczystości związane z Powstaniem Wielkopolskim. Zdjęcia z lutego 2016.
Wielkopolskich u zbiegu ulic Królowej Jadwigi i Wierzbięcice. Obiekt mierzy 17
m, został ukończony w 1965 roku. Tu to odbywają się co roku głównie
uroczystości związane z Powstaniem Wielkopolskim. Zdjęcia z lutego 2016.
 |
| Fot. Bartosz Kaj |
 |
| Fot. Bartosz Kaj |
 |
| Fot. Bartosz Kaj |
 |
| Fot. Bartosz Kaj |
 |
| Fot. Bartosz Kaj |
 |
| Fot. Bartosz Kaj |
 |
| Fot. Bartosz Kaj |
 |
| Fot. Bartosz Kaj |