SEANS NA WEEKEND
W lipcu minęła 605
rocznica bitwy pod Grunwaldem oraz 55 rocznica premiery filmu „Krzyżacy”.
Dlatego dziś proponujemy przypomnienie tego obrazu.
rocznica bitwy pod Grunwaldem oraz 55 rocznica premiery filmu „Krzyżacy”.
Dlatego dziś proponujemy przypomnienie tego obrazu.
Oficjalna premiera „Krzyżaków” miała miejsce 22 lipca 1960 w
Olsztynie. Jednak pierwszy publiczny pokaz odbył się 15 lipca 1960 w łódzkiej
Hali Sportowej, a masowa publiczność mogła oglądać film na ekranach kin od 2
września 1960 roku.
Olsztynie. Jednak pierwszy publiczny pokaz odbył się 15 lipca 1960 w łódzkiej
Hali Sportowej, a masowa publiczność mogła oglądać film na ekranach kin od 2
września 1960 roku.
Prapremiera „Krzyżaków” odbyła się 15 lipca 1960, dokładnie w
550. rocznicę bitwy grunwaldzkiej. Dotrzymanie tego terminu było sprawą
priorytetową, o czym świadczy tempo prac – od powzięcia pomysłu o ekranizacji
sienkiewiczowskiej powieści do uroczystej premiery upłynęło zaledwie półtora
roku.
550. rocznicę bitwy grunwaldzkiej. Dotrzymanie tego terminu było sprawą
priorytetową, o czym świadczy tempo prac – od powzięcia pomysłu o ekranizacji
sienkiewiczowskiej powieści do uroczystej premiery upłynęło zaledwie półtora
roku.
Konsultanci dopasowali literacki obraz wydarzeń i postaci do
ówczesnego stanu badań historycznych nad tą epoką. Korekcie poddano przede
wszystkim powieściowy wizerunek króla Władysława Jagiełły, negatywnie ukazanego
na łamach książki.
ówczesnego stanu badań historycznych nad tą epoką. Korekcie poddano przede
wszystkim powieściowy wizerunek króla Władysława Jagiełły, negatywnie ukazanego
na łamach książki.
Na pierwszy plan wysunięto losy Juranda ze Spychowa oraz
równolegle poprowadzono wątek miłosny między Zbyszkiem, Danuśką i Jagienką.
Punktem kulminacyjnym stała się finałowa bitwa pod Grunwaldem.
równolegle poprowadzono wątek miłosny między Zbyszkiem, Danuśką i Jagienką.
Punktem kulminacyjnym stała się finałowa bitwa pod Grunwaldem.
Streszczenie
Akcja filmu rozgrywa się na początku XV wieku. Granica
polsko-krzyżacka naruszana jest przez żądnych nowych podbojów Krzyżaków. W
czasie jednego z napadów Jurand ze Spychowa ratuje polskich kupców napadniętych
przez rycerzy zakonnych. Jako zemstę Zakon pali Spychów i morduje żonę Juranda.
polsko-krzyżacka naruszana jest przez żądnych nowych podbojów Krzyżaków. W
czasie jednego z napadów Jurand ze Spychowa ratuje polskich kupców napadniętych
przez rycerzy zakonnych. Jako zemstę Zakon pali Spychów i morduje żonę Juranda.
Maćko z Bogdańca wraz ze swym bratankiem Zbyszkiem wracają z
Litwy. W karczmie w Tyńcu spotykają księżną Annę Danutę z dworem. Wśród dworzan
znajduje się Danusia Jurandówna. Zbyszko oczarowany urodą i śpiewem dziewczyny
ślubuje jej wierność oraz obiecuje zdobyć pawie czuby, które nosił Krzyżak,
który zabił jej matkę. W dalszej drodze do Krakowa młody rycerz kierowany emocjami
atakuje napotkanego Krzyżaka, a ten okazuje się być posłem. Wstawiennictwo stryja
i księżnej nie pomaga i Zbyszko zostaje skazany na karę śmierci. Poseł Kuno
Lichtenstein nie chce przebaczyć młodemu rycerzowi zniewagi. Skazańca ostatecznie
ratuje Danuśka, która zgodnie ze starym zwyczajem narzuca mu na głowę białą
chustę jako znak, że należy on do niej.
Litwy. W karczmie w Tyńcu spotykają księżną Annę Danutę z dworem. Wśród dworzan
znajduje się Danusia Jurandówna. Zbyszko oczarowany urodą i śpiewem dziewczyny
ślubuje jej wierność oraz obiecuje zdobyć pawie czuby, które nosił Krzyżak,
który zabił jej matkę. W dalszej drodze do Krakowa młody rycerz kierowany emocjami
atakuje napotkanego Krzyżaka, a ten okazuje się być posłem. Wstawiennictwo stryja
i księżnej nie pomaga i Zbyszko zostaje skazany na karę śmierci. Poseł Kuno
Lichtenstein nie chce przebaczyć młodemu rycerzowi zniewagi. Skazańca ostatecznie
ratuje Danuśka, która zgodnie ze starym zwyczajem narzuca mu na głowę białą
chustę jako znak, że należy on do niej.
Na dwór królewski docierają wieści o niepokojach na Żmudzi.
Tymczasem Krzyżacy skarżą się księciu Januszowi Mazowieckiemu na Juranda. Gdy
ich skarga zostaje zlekceważona, posłowie planują porwanie Danusi. Sprzeciwia
się temu de Lorche. Dlatego zostaje pchnięty nożem i porzucony na drodze.
Tymczasem Krzyżacy skarżą się księciu Januszowi Mazowieckiemu na Juranda. Gdy
ich skarga zostaje zlekceważona, posłowie planują porwanie Danusi. Sprzeciwia
się temu de Lorche. Dlatego zostaje pchnięty nożem i porzucony na drodze.
Zbyszko wiezie rannego Maćka do Bogdańca, gdzie poznaje
Jagienkę. Pomaga mu ona zdobyć niedźwiedzie sadło, które pomaga uzdrowić
chorego stryja.
Jagienkę. Pomaga mu ona zdobyć niedźwiedzie sadło, które pomaga uzdrowić
chorego stryja.
Księżna Anna Danuta otrzymuje spreparowany przez Krzyżaków
list Juranda z prośbą o przybycie Danusi do umierającego ojca. Podstawieni
wysłannicy porywają Jurandównę. Jurand i Zbyszko są gotowi wyruszyć na
poszukiwanie dziewczyny. W Spychowie spotykają wysłanników krzyżackich, którzy
przedstawiają warunki uwolnienia Danusi, rzekomo odbitej zbójom. Jurand sam
jedzie do Szczytna, gdzie zostaje upokorzony i w nerwach wszczyna walkę,
podczas której uśmierca wielu zakonników.
list Juranda z prośbą o przybycie Danusi do umierającego ojca. Podstawieni
wysłannicy porywają Jurandównę. Jurand i Zbyszko są gotowi wyruszyć na
poszukiwanie dziewczyny. W Spychowie spotykają wysłanników krzyżackich, którzy
przedstawiają warunki uwolnienia Danusi, rzekomo odbitej zbójom. Jurand sam
jedzie do Szczytna, gdzie zostaje upokorzony i w nerwach wszczyna walkę,
podczas której uśmierca wielu zakonników.
Krzyżacy zagarnęli statki ze zbożem, które Polska posłała na
Litwę. Oskarżają Polaków o wspomaganie zbuntowanej Żmudzi. Król rozważa
konieczność wojny z Zakonem. Najpierw jednak posyła poselstwo na rozmowy. Wśród
wysłanników znajduje się Zbyszko, który chce dowiedzieć się czegoś o Danusi. W
Malborku rycerstwo polskie ogląda więzienia w podziemiach zamku, uczestniczy w
wystawnych ucztach. Rozmowy, czasami dość agresywne, łagodzi mistrz Konrad von
Jungingen. Do niego też Zbyszko i de Lorche skarżą się na porwanie Danusi.
Wielki mistrz obiecuje glejt do Szczytna i pomoc w odzyskaniu Jurandówny.
Umierający Konrad jest niechętny wojnie i każe zwrócić Polsce statki. Po jego
śmierci, nowy mistrz Ulryk von Jungingen nie realizuje zobowiązań brata i dąży
do wojny. Zbyszko wyrusza na poszukiwanie ukochanej. Maćko i Jagienka wyruszają
w jego stronę, po drodze spotykają okaleczonego Juranda.
Litwę. Oskarżają Polaków o wspomaganie zbuntowanej Żmudzi. Król rozważa
konieczność wojny z Zakonem. Najpierw jednak posyła poselstwo na rozmowy. Wśród
wysłanników znajduje się Zbyszko, który chce dowiedzieć się czegoś o Danusi. W
Malborku rycerstwo polskie ogląda więzienia w podziemiach zamku, uczestniczy w
wystawnych ucztach. Rozmowy, czasami dość agresywne, łagodzi mistrz Konrad von
Jungingen. Do niego też Zbyszko i de Lorche skarżą się na porwanie Danusi.
Wielki mistrz obiecuje glejt do Szczytna i pomoc w odzyskaniu Jurandówny.
Umierający Konrad jest niechętny wojnie i każe zwrócić Polsce statki. Po jego
śmierci, nowy mistrz Ulryk von Jungingen nie realizuje zobowiązań brata i dąży
do wojny. Zbyszko wyrusza na poszukiwanie ukochanej. Maćko i Jagienka wyruszają
w jego stronę, po drodze spotykają okaleczonego Juranda.
Do Zbyszka pod Nowym Kownem dociera Maćko. Spotykają tam de
Lorche i Sanderusa, którzy dzielą się wiadomościami na temat miejsca pobytu
Danusi i pocztu Zygfryda de Lowe. Odnaleziona Jurandówna nie rozpoznaje
wybawców – jest chora i umiera w drodze do Spychowa. Zygfryd de Lowe trafia pod
osąd Juranda, ten rozcina więzy i puszcza wroga wolno. Po przekroczeniu granicy
polsko-krzyżackiej Krzyżak wiesza się na przydrożnym drzewie.
Lorche i Sanderusa, którzy dzielą się wiadomościami na temat miejsca pobytu
Danusi i pocztu Zygfryda de Lowe. Odnaleziona Jurandówna nie rozpoznaje
wybawców – jest chora i umiera w drodze do Spychowa. Zygfryd de Lowe trafia pod
osąd Juranda, ten rozcina więzy i puszcza wroga wolno. Po przekroczeniu granicy
polsko-krzyżackiej Krzyżak wiesza się na przydrożnym drzewie.
W namiotach pod Grunwaldem zwaśnione strony przygotowują się
do walki. Krzyżacy pewni są zwycięstwa nad wojskami polsko-litewskimi. Jagiełło
natomiast planuje działania niezwykle rozważnie. Nie spieszy się z wyjściem na
pole, chowając wojska w cieniu drzew. Prowokuje to przeciwników do wysłania
heroldów, którzy proponują ustąpienie miejsca w polu i wręczają dwa nagie
miecze, by dodać męstwa polskim rycerzom.
do walki. Krzyżacy pewni są zwycięstwa nad wojskami polsko-litewskimi. Jagiełło
natomiast planuje działania niezwykle rozważnie. Nie spieszy się z wyjściem na
pole, chowając wojska w cieniu drzew. Prowokuje to przeciwników do wysłania
heroldów, którzy proponują ustąpienie miejsca w polu i wręczają dwa nagie
miecze, by dodać męstwa polskim rycerzom.
Bitwę rozpoczyna lekka jazda litewska, która niweczy zasadzki
przygotowane przez Krzyżaków. Z „Bogurodzicą” na ustach do boju rusza ciężkozbrojne
rycerstwo polskie. Do walki włącza się Ulryk von Jungingen, który wkrótce ginie.
Bitwa dobiega końca. U stóp Jagiełły rycerze składają zdobyte chorągwie
krzyżackie i zwłoki wielkiego mistrza Ulryka von Jungingena. Zbyszko i Maćko
wracają w rodzinne strony, gdzie czeka na nich Jagienka.
przygotowane przez Krzyżaków. Z „Bogurodzicą” na ustach do boju rusza ciężkozbrojne
rycerstwo polskie. Do walki włącza się Ulryk von Jungingen, który wkrótce ginie.
Bitwa dobiega końca. U stóp Jagiełły rycerze składają zdobyte chorągwie
krzyżackie i zwłoki wielkiego mistrza Ulryka von Jungingena. Zbyszko i Maćko
wracają w rodzinne strony, gdzie czeka na nich Jagienka.
Zdjęcia do filmu rozpoczęły się 3 sierpnia 1959 roku.
Realizowano je w Rywałdzie, Malborku, Starogardzie Gdańskim i Łodzi (las łagiewnicki,
park Poniatowskiego). Obraz w reżyserii Aleksandra Forda trwa 166 minut.
Realizowano je w Rywałdzie, Malborku, Starogardzie Gdańskim i Łodzi (las łagiewnicki,
park Poniatowskiego). Obraz w reżyserii Aleksandra Forda trwa 166 minut.
Obsada aktorska
– Urszula Modrzyńska jako Jagienka
– Grażyna Staniszewska jako Danusia
– Andrzej Szalawski jako Jurand ze Spychowa, ojciec Danusi
– Henryk Borowski jako Zygfryd de Lowe, komtur Szczytna
– Aleksander Fogiel jako Maćko z Bogdańca, stryj Zbyszka
– Mieczysław Kalenik jako Zbyszko z Bogdańca
– Emil Karewicz jako Władysław II Jagiełło
– Tadeusz Kosudarski jako brat Rotgier
– Tadeusz Białoszczyński jako książę Janusz I Mazowiecki
– Lucyna Winnicka jako księżna Anna Danuta, żona Janusza
– Mieczysław Voit jako Kuno von Lichtenstein
– Janusz Strachocki jako Konrad von Jungingen, wielki mistrz
krzyżacki; w czołówce imię aktora: Jan
krzyżacki; w czołówce imię aktora: Jan
– Stanisław Jasiukiewicz jako Ulrich von Jungingen, wielki
mistrz krzyżacki
mistrz krzyżacki
– Leon Niemczyk jako Fulko de Lorche
– Włodzimierz Skoczylas jako Sanderus, sprzedawca relikwii i
odpustów
odpustów
W pierwotnym zamyśle Zbyszka z Bogdańca miał grać Bogusz
Bilewski, a Emil Karewicz miał wcielić się w rolę księcia mazowieckiego. Jednak
Aleksander Ford zadecydował, że zagra króla Władysława Jagiełłę.
Bilewski, a Emil Karewicz miał wcielić się w rolę księcia mazowieckiego. Jednak
Aleksander Ford zadecydował, że zagra króla Władysława Jagiełłę.
Błędy realizacyjne
W scenie bitwy wielka chorągiew Ziemi Krakowskiej dostaje się
w ręce Krzyżaków. W rzeczywistości chorągiew ta upadła na chwilę na ziemię, ale
nie ma dowodów, by przechwycili ją rycerze Zakonu.
w ręce Krzyżaków. W rzeczywistości chorągiew ta upadła na chwilę na ziemię, ale
nie ma dowodów, by przechwycili ją rycerze Zakonu.
Danuśka owija głowę Zbyszka białą chustą, czym ratuje go
przed śmiercią z ręki kata. W następnym ujęciu jednak jego głowa jest już całkiem
odsłonięta.
przed śmiercią z ręki kata. W następnym ujęciu jednak jego głowa jest już całkiem
odsłonięta.
Gdy król Jagiełło (Emil Karewicz) przygotowuje się do bitwy,
tuż przed przyjazdem heroldów krzyżackich, na jego ręce widać zegarek.
tuż przed przyjazdem heroldów krzyżackich, na jego ręce widać zegarek.
Ciekawostki
Na potrzeby filmu zaprojektowano 18 tysięcy kostiumów i specjalnie
przewrócono słup wysokiego napięcia znajdujący się na szczycie grunwaldzkiego
wzgórza. Spowodowało to odcięcie elektryczności mieszkańcom pobliskiego Tczewa
na kilka dni.
przewrócono słup wysokiego napięcia znajdujący się na szczycie grunwaldzkiego
wzgórza. Spowodowało to odcięcie elektryczności mieszkańcom pobliskiego Tczewa
na kilka dni.
W scenie, gdy posłowie krzyżaccy ofiarowują królowi Jagielle
dwa nagie miecze i ten krzyżuje je w powietrzu, Emil Karewicz – odtwarzający
postać Jagiełły – siedział tak naprawdę na koźle gimnastycznym. Próby
nakręcenia tej sceny z prawdziwym koniem nie udały się, ponieważ ten płoszył
się na dźwięk krzyżowanych mieczy.
dwa nagie miecze i ten krzyżuje je w powietrzu, Emil Karewicz – odtwarzający
postać Jagiełły – siedział tak naprawdę na koźle gimnastycznym. Próby
nakręcenia tej sceny z prawdziwym koniem nie udały się, ponieważ ten płoszył
się na dźwięk krzyżowanych mieczy.
Mieczysław Kalenik grający Zbyszka z Bogdańca podczas
kręcenia filmu złamał nogę i przed kamerą występował w gipsie. Ukryto go tak
dobrze, że gipsu nie widać nawet w scenach, gdy siedział na koniu. Dowiadujemy
się o tym z wywiadu w programie „Z archiwum Kino Polska: Krzyżacy”.
kręcenia filmu złamał nogę i przed kamerą występował w gipsie. Ukryto go tak
dobrze, że gipsu nie widać nawet w scenach, gdy siedział na koniu. Dowiadujemy
się o tym z wywiadu w programie „Z archiwum Kino Polska: Krzyżacy”.
Za najsłynniejszą scenę filmu uważana jest bitwa pod
Grunwaldem – monumentalna scena złożona z 152 ujęć trwa 15 minut.
Grunwaldem – monumentalna scena złożona z 152 ujęć trwa 15 minut.
Film miał ogromny budżet, że za tą samą kwotę (ponad 30
milionów złotych) można było wtedy zrealizować od 7 do 11 filmów standardowych.
milionów złotych) można było wtedy zrealizować od 7 do 11 filmów standardowych.
„Krzyżacy” mogą poszczycić się największą widownią w historii
polskiej kinematografii: 2 miliony widzów w ciągu kilku miesięcy, 14 milionów w
ciągu pierwszych czterech lat i 32 315 695 widzów do 1987 roku, co przewyższyło
liczbę ludności kraju w roku premiery. Ponadto w ZSRR 29,6 milionów widzów, w
Czechosłowacji 2,65 mln, a we Francji 1 mln.
polskiej kinematografii: 2 miliony widzów w ciągu kilku miesięcy, 14 milionów w
ciągu pierwszych czterech lat i 32 315 695 widzów do 1987 roku, co przewyższyło
liczbę ludności kraju w roku premiery. Ponadto w ZSRR 29,6 milionów widzów, w
Czechosłowacji 2,65 mln, a we Francji 1 mln.
George Lucas projektując hełm Dartha Vadera w „Gwiezdnych wojnach”,
wzorował się na „Krzyżakach”.
wzorował się na „Krzyżakach”.
Fragmenty „Krzyżaków” pojawiają się w teledysku zespołu Bad
Religion do piosenki „New Dark Ages”.
Religion do piosenki „New Dark Ages”.
Większość z nas widziała ten film niejednokrotnie, zatem
przeżyjmy to jeszcze raz.
przeżyjmy to jeszcze raz.
Michał Sobkowiak