SEANS NA WEEKEND
 |
| Kadr z filmu |
Wiele
osób zastanawia się, czy polska kinematografia stworzyła film na światowym
poziomie, zarówno biorąc pod uwagę względy techniczne (uwzględniając ówczesne
możliwości), jak również scenariusz, grę aktorską i sposób narracji. Oczywiście
znajdzie się kilka takich tytułów. Dziś zajmiemy się jednym z nich.
Jerzy Hofmann przenosił na ekran drugą
powieść „Trylogii” Henryka Sienkiewicza, czyli „Potop” w latach 1973-1974.
Premiera pierwszej części filmu odbyła 2 września 1974 roku. Natomiast druga
oficjalnie zadebiutowała na ekranach kin 10 października tego samego roku.
Ekranizacja
„Potopu” jest jednym z najbardziej monumentalnych dzieł polskiego kina. Całość
trwa 316 min (cz. I – 169 min, cz. II – 146 min). „Potop” to również najbardziej
spektakularna część „Trylogii” Sienkiewicza. Jerzy Hoffman zaadaptował ekranizację w stylu tradycyjnej
interpretacji dzieła „ku pokrzepieniu serc”. Sporo uwagi poświęcono wewnętrznej
przemianie bohatera, Andrzeja Kmicica, który z watażki i awanturnika staje się
wzorem odwagi i patriotyzmu.
„Potopu” jest jednym z najbardziej monumentalnych dzieł polskiego kina. Całość
trwa 316 min (cz. I – 169 min, cz. II – 146 min). „Potop” to również najbardziej
spektakularna część „Trylogii” Sienkiewicza. Jerzy Hoffman zaadaptował ekranizację w stylu tradycyjnej
interpretacji dzieła „ku pokrzepieniu serc”. Sporo uwagi poświęcono wewnętrznej
przemianie bohatera, Andrzeja Kmicica, który z watażki i awanturnika staje się
wzorem odwagi i patriotyzmu.
W „Potopie” zagrała cała polska czołówka
aktorska. W filmie wystąpiło 70 aktorów pierwszoplanowych i 600 drugoplanowych,
a także 40 tysięcy statystów. Realizacja filmu to jedno z największych
przedsięwzięć produkcyjnych w dziejach polskiej kinematografii.
aktorska. W filmie wystąpiło 70 aktorów pierwszoplanowych i 600 drugoplanowych,
a także 40 tysięcy statystów. Realizacja filmu to jedno z największych
przedsięwzięć produkcyjnych w dziejach polskiej kinematografii.
Na ekranie pojawiają się m.in.:
Daniel
Olbrychski – Andrzej Kmicic
Olbrychski – Andrzej Kmicic
Małgorzata
Braunek – Oleńka Billewiczówna
Braunek – Oleńka Billewiczówna
Tadeusz
Łomnicki – pułkownik Michał Wołodyjowski
Łomnicki – pułkownik Michał Wołodyjowski
Kazimierz
Wichniarz – Jan Onufry Zagłoba
Wichniarz – Jan Onufry Zagłoba
Władysław
Hańcza – książę Janusz Radziwiłł
Hańcza – książę Janusz Radziwiłł
Ryszard
Filipski – Soroka
Filipski – Soroka
Leszek
Teleszyński – Bogusław Radziwiłł
Teleszyński – Bogusław Radziwiłł
Wiesława
Mazurkiewicz – ciotka Kulwiecówna
Mazurkiewicz – ciotka Kulwiecówna
Franciszek
Pieczka – stary Kiemlicz
Pieczka – stary Kiemlicz
Bogusz
Bilewski – Kulwiec – Hippocentaurus
Bilewski – Kulwiec – Hippocentaurus
Krzysztof
Kowalewski – Roch Kowalski
Kowalewski – Roch Kowalski
Leszek
Herdegen – Jan Sakowicz
Herdegen – Jan Sakowicz
Ewa
Szykulska – Zonia Gosztowtówna-Paculanka
Szykulska – Zonia Gosztowtówna-Paculanka
Anna
Seniuk – Marynia Gasztowtówna-Paculanka
Seniuk – Marynia Gasztowtówna-Paculanka
Mieczysław
Voit
– Wrzeszczowicz
Voit
– Wrzeszczowicz
Stanisław
Jasiukiewicz – przeor Augustyn Kordecki
Jasiukiewicz – przeor Augustyn Kordecki
Arkadiusz
Bazak – Kuklinowski
Bazak – Kuklinowski
Wiesław
Gołas – hetman Stefan Czarniecki
Gołas – hetman Stefan Czarniecki
Jerzy
Fedorowicz – Braun
Fedorowicz – Braun
Leon
Niemczyk – Karol X Gustaw, król Szwecji
Niemczyk – Karol X Gustaw, król Szwecji
Kazimierz
Kaczor – oficer księcia Bogusława (nie występuje w napisach)
Kaczor – oficer księcia Bogusława (nie występuje w napisach)
Zygmunt
Kęstowicz – oficer szwedzki (nie występuje w napisach)
Kęstowicz – oficer szwedzki (nie występuje w napisach)
 |
| Kadr z filmu |
O rolę Oleńki Billewiczówny ubiegało się 9
tysięcy kandydatek. Pierwotnie miała ją zagrać Barbara Brylska, jednak
ostatecznie zaangażowano Małgorzatę Braunek. W rolę Zagłoby ponownie wcielić
się miał Mieczysław Pawlikowski, znany już z „Pana Wołodyjowskiego”. Jednak po
przebytym zawale serca aktor nie mógł grać i angaż otrzymał Kazimierz
Wichniarz.
tysięcy kandydatek. Pierwotnie miała ją zagrać Barbara Brylska, jednak
ostatecznie zaangażowano Małgorzatę Braunek. W rolę Zagłoby ponownie wcielić
się miał Mieczysław Pawlikowski, znany już z „Pana Wołodyjowskiego”. Jednak po
przebytym zawale serca aktor nie mógł grać i angaż otrzymał Kazimierz
Wichniarz.
Ekranizacja „Potopu” dokonana przez
Hoffmana jest trzecią z kolei – pierwsza powstała w roku 1912, druga w 1915. Autorami
scenariusza byli Jerzy Hoffman, Adam Kersten i Wojciech Żukrowski. Sceny historyczne
konsultowane były z całym sztabem naukowców.
Hoffmana jest trzecią z kolei – pierwsza powstała w roku 1912, druga w 1915. Autorami
scenariusza byli Jerzy Hoffman, Adam Kersten i Wojciech Żukrowski. Sceny historyczne
konsultowane były z całym sztabem naukowców.
Zdjęcia plenerowe kręcono w Krakowie-Woli Justowskiej, Dolinie Chochołowskiej i Częstochowie (Jasna Góra). Sporą część
filmu nakręcono w Związku Radzieckim – w okolicach Mińska zbudowano Wodokty,
Wołmontowicze i Lubicz, pod Kijowem w dorzeczu Dniepru zrealizowano wiele scen
bitewnych. Na potrzeby filmu przygotowano 23 tysiące kostiumów i tysiące
rekwizytów.
filmu nakręcono w Związku Radzieckim – w okolicach Mińska zbudowano Wodokty,
Wołmontowicze i Lubicz, pod Kijowem w dorzeczu Dniepru zrealizowano wiele scen
bitewnych. Na potrzeby filmu przygotowano 23 tysiące kostiumów i tysiące
rekwizytów.
Fabuła
Część I: Lata 1656-1660, okres najazdu
szwedzkiego na Polskę. Zaręczony z Oleńką Billewiczówną chorąży orszański
Andrzej Kmicic początkowo staje po stronie kolaborującego ze Szwedami
Radziwiłła. Uznany przez szlachtę i narzeczoną za zdrajcę, zaczyna rozumieć, iż
celem Radziwiłłów jest nie dobro ojczyzny, lecz własne interesy, w tym objęcie
polskiego tronu. Kmicic porywa księcia Bogusława Radziwiłła, by doprowadzić
zdrajcę przed oblicze króla Jana Kazimierza i w ten sposób odkupić winy. Jednak
Bogusław rani go ciężko i ucieka pogoni.
szwedzkiego na Polskę. Zaręczony z Oleńką Billewiczówną chorąży orszański
Andrzej Kmicic początkowo staje po stronie kolaborującego ze Szwedami
Radziwiłła. Uznany przez szlachtę i narzeczoną za zdrajcę, zaczyna rozumieć, iż
celem Radziwiłłów jest nie dobro ojczyzny, lecz własne interesy, w tym objęcie
polskiego tronu. Kmicic porywa księcia Bogusława Radziwiłła, by doprowadzić
zdrajcę przed oblicze króla Jana Kazimierza i w ten sposób odkupić winy. Jednak
Bogusław rani go ciężko i ucieka pogoni.
Część II: Wróciwszy do zdrowia Andrzej
Kmicic udaje się z Soroką i Kiemliczami, pod przybranym nazwiskiem Babinicz, do
Częstochowy. Broni klasztoru Jasnogórskiego przed Szwedami. Po ucieczce się do
niewoli, jedzie na Śląsk, pod rozkazy Jana Kazimierza. Broniąc króla podczas
bitwy w wąwozie omal nie ginie. Wyznaje królowi prawdziwe nazwisko i zostaje
zrehabilitowany. Odtąd na czele królewskiej chorągwi bierze udział w kolejnych
bitwach ze Szwedami. Ciężko ranny po kolejnej bitwie pragnie umrzeć w
rodzinnych stronach. Widok ukochanej Oleńki dodaje mu sił i chęci do życia.
Podczas mszy dziewczyna dowiaduje się, że kocha bohatera, a nie zdrajcę.
Kmicic udaje się z Soroką i Kiemliczami, pod przybranym nazwiskiem Babinicz, do
Częstochowy. Broni klasztoru Jasnogórskiego przed Szwedami. Po ucieczce się do
niewoli, jedzie na Śląsk, pod rozkazy Jana Kazimierza. Broniąc króla podczas
bitwy w wąwozie omal nie ginie. Wyznaje królowi prawdziwe nazwisko i zostaje
zrehabilitowany. Odtąd na czele królewskiej chorągwi bierze udział w kolejnych
bitwach ze Szwedami. Ciężko ranny po kolejnej bitwie pragnie umrzeć w
rodzinnych stronach. Widok ukochanej Oleńki dodaje mu sił i chęci do życia.
Podczas mszy dziewczyna dowiaduje się, że kocha bohatera, a nie zdrajcę.
 |
| Kadr z filmu |
Nagrody
1974
– Gdynia (do 1986 Gdańsk) – Festiwal
Polskich Filmów Fabularnych – Grand Prix (Wielka Nagroda Jury „Złote Lwy”)
Polskich Filmów Fabularnych – Grand Prix (Wielka Nagroda Jury „Złote Lwy”)
– Gdynia (do 1986 Gdańsk) – Festiwal Polskich
Filmów Fabularnych – Nagroda za pierwszoplanową rolę męską dla Daniela
Olbrychskiego
Filmów Fabularnych – Nagroda za pierwszoplanową rolę męską dla Daniela
Olbrychskiego
– Gdynia (do 1986 Gdańsk) – Festiwal
Polskich Filmów Fabularnych – Nagroda Publiczności
Polskich Filmów Fabularnych – Nagroda Publiczności
1975
– Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I
stopnia dla Jerzego Hoffmana
stopnia dla Jerzego Hoffmana
– Oscar (Nagroda Amerykańskiej Akademii
Sztuki Filmowej) – nominacja w kategorii: film obcojęzyczny
Sztuki Filmowej) – nominacja w kategorii: film obcojęzyczny
1999
– Koniec wieku – ankieta „Polityki” i 5 miejsce w ankiecie „Najciekawsze filmy polskie XX wieku”
Ze względu na eksploatację oraz upływ czasu
jakość techniczna kopii uległa znacznemu pogorszeniu. W związku z tym w 2012
roku dokonana została cyfrowa rekonstrukcja filmu. Materiał ten posłużył do
stworzenia skróconej wersji „Potopu”, czyli filmu „Potop Redivivus”, który miał
premierę 3 października 2014.
jakość techniczna kopii uległa znacznemu pogorszeniu. W związku z tym w 2012
roku dokonana została cyfrowa rekonstrukcja filmu. Materiał ten posłużył do
stworzenia skróconej wersji „Potopu”, czyli filmu „Potop Redivivus”, który miał
premierę 3 października 2014.
Nowa wersja zmalała o 2 godziny materiału.
Fani klasycznego filmu byli zawiedzeni, gdyż ubyło kilka istotnych dla fabuły
momentów. Pojawiły się także zarzuty, że przy takiej okazji w innych krajach
powstają dłuższe wersje reżyserskie, a w Polsce zazwyczaj filmy są skracane.
Czy „ubytki” są zauważalne dla przeciętnego widza? Każdy może odpowiedzieć
sobie sam na to pytanie, po obejrzeniu obu wersji „Potopu”.
Fani klasycznego filmu byli zawiedzeni, gdyż ubyło kilka istotnych dla fabuły
momentów. Pojawiły się także zarzuty, że przy takiej okazji w innych krajach
powstają dłuższe wersje reżyserskie, a w Polsce zazwyczaj filmy są skracane.
Czy „ubytki” są zauważalne dla przeciętnego widza? Każdy może odpowiedzieć
sobie sam na to pytanie, po obejrzeniu obu wersji „Potopu”.
Michał Sobkowiak