SEANS NA WEEKEND
Obok piwa, knedliczków,
Krecika, pojazdów Tatra i Skoda, to główny produkt eksportowy dawnej
Czechosłowacji, a obecnie Czech. Bajka o dwóch zaprzyjaźnionych sąsiadach,
znana jako „Pat i Mat” lub po prostu „Sąsiedzi”.

Pomysłowość bohaterów i ich optymistyczne podejście do życia
to główne motywy serialu. Pat i Mat zawsze podejmują wyzwanie i nie poddają
się, dopóki nie znajdą rozwiązania problemu. Wniosek końcowy jest taki, iż nie
ma rzeczy, której by nie popsuli; nie ma problemu, którego by nie skomplikowali
bardziej niż wymaga sytuacja.
Fabuła
Trudno mówić o fabule, ponieważ każdy odcinek jest inny. Są
jednak cechy wspólne – to główni bohaterowie. Są nimi dwaj zaprzyjaźnieni
sąsiedzi, którzy mają po „dwie lewe ręce”. Jeśli się za coś zabiorą, to potrafią
wszystko zepsuć, zniszczyć, połamać i tak dalej. Nie ma prostej rzeczy, której
nie potrafiliby skomplikować. Ich kreatywność nie zna granic. Pokazują, że
odrobina wyobraźni i dobre chęci wystarczą, by „ulepszyć” sobie życie.
W każdym z odcinków serialu bohaterowie zmagają się z
domowymi usterkami lub miewają dość oryginalne pomysły na usprawnienie
działania domowego sprzętu, ewentualnie chcą ułatwić sobie życie. Tym sposobem
remontują, budują, przebudowują, naprawiają, malują, tapetują, gotują. Niestety
zawsze z tym samym skutkiem: totalna klapa. Mimo to nie tracą zapału, optymizmu
i… pozostają zadowoleni ze swego wysiłku.
 

Kadr z serialu

Trudno w to uwierzyć, ale ten serial jest kręcony od ponad 40
lat. W tym czasie ewoluował. Najpierw bohaterowie mieszkali w bloku z wielkiej
płyty, następnie zasiedlili dwa małe, skromne domki. Pod koniec lat ’90
przenieśli się do domu – bliźniaka, natomiast w najnowszych odcinkach spędzają
czas na wsi. Zmieniają się także domowe sprzęty, wykorzystywane narzędzia, otoczenie
domów. Jednak Pat i Mat pozostają bez zmian – te same kukiełki o dość mało
inteligentnym wyglądzie.
Bohaterowie
W serialu jest tylko dwóch bohaterów – Pat i Mat. Zdarzają
się odcinki, gdzie na początku epizodu pojawia się jeden bohater, jednak drugi
po chwili do niego dołącza. W odróżnieniu od pozostałych, w odcinku pilotażowym
postacie nie noszą czapek i mają brwi.
Pat – ma łysą i okrągłą głowę, duży nos i
półokrągłe, wystające uszy. Na głowie nosi niebieski beret z antenką. Zawsze
ubrany jest w żółtą bluzkę, niebieskie dżinsy o wielkim rozmiarze oraz czarne
(pierwotnie brązowe) buty.
 

Kadr z serialu

Mat – również łysy, trochę wyższy i
chudszy od sąsiada. Ma jajowatą głowę, wielki, wyższy nos oraz wystające,
półowalne uszy. Na głowie nosi niewielką zimową czapkę w biało-niebieskie,
ustawione poziomo paski (w serii 1-5 wzory) z białym pomponem. Ubrany jest w
czerwoną bluzkę (w odc. 2-29 szarą), niebieskie, szerokie dżinsy i czarne buty.
Historia
Sympatyczni sąsiedzi po raz pierwszy pojawili się na ekranie
w krótkim filmie pt. „Kuťáci” (dosłownie „Druciarze”, w Polsce znanym jako „Obiad”)
w dniu 12 sierpnia 1976. Stworzeni zostali przez reżysera Lubomíra Beneša oraz
scenarzystę i scenografa Vladimíra Jiránka. W latach 1979–1985 wystąpili w
serialu telewizyjnym pt. „A je to!” (dosł. „I to wszystko!”, w Polsce ten tytuł
się nie przyjął). Dopiero w 1989 roku postacie „ochrzczono”, nadano im imiona
Pat i Mat. Również serial został przemianowany na „Pat a Mat”. Ta nazwa serialu
funkcjonuje do dziś.
W pierwotnym zamyśle twórców było stworzenie komedii dla
widzów dorosłych, ale serial stał się popularny także wśród młodszych widzów. W
Czechosłowacji, pierwsze 35 odcinków mogło być wyprodukowane tylko w formie
7-minutowych epizodów dla dzieci.
 

Kadr z serialu

Po rozpadzie Czechosłowacji, Lubomír Beneš założył własne
studio filmowe AIF w Pradze w 1990. Dzięki pomocy finansowej, Beneš i jego
zespół nakręcił 14 nowych odcinków. W 2002 wznowiono po kilkuletniej przerwie
produkcję serialu. Kolejne odcinki zrealizowała wytwórnia Atéliery Bonton Zlín
i jej kooperanci: Anima i patmat s.r.o. Wytwórnia ze Zlina nakręciła 9 nowych
odcinków, Anima 7 odcinków, a patmat s.r.o 12 odcinków (ich reżyserem jest syn
Lubomíra Beneša, Marek Beneš).
W 2010 na festiwalu w Zlinie wyemitowano premierowy odcinek
najnowszej serii. Marek Beneš i jego współpracownicy do 2015 stworzyli i
zatwierdzili do emisji 13 odcinków. Nad kolejnymi pracują.
Ciekawostki
Szczególnie charakterystycznym elementem serialu jest ścieżka
dźwiękowa. Melodia autorstwa Petra Skoumala niemal w całości odegrana została
na harmonijce ustnej.
Pat i Mat to około 15-centymetrowe kukiełki wykonane z
plastiku, materiałów i miękkich gąbek. Wewnątrz mają umocowany metalowy stelaż,
co umożliwia im dowolny ruch.
 

Kadr z serialu

Podczas oglądania serialu wielokrotnie widzimy duże zbliżenie
na wykonywaną ręcznie czynność. Dłonie, które wówczas widzimy nie należą do
kukiełki, tylko do któregoś z twórców filmu. Oczywiście ubrane są w stosowne
rękawiczki – imitujące dłoń bohatera.
Nie wyemitowano jeszcze odcinka, w którym bohaterowie
posługiwali się dialogami. Wyjątkiem jest wersja przygotowana na rynek
holenderski, w której tytułowym postaciom głosu użyczają Kees Prins i Siem van
Leeuwen.
W 1998 r. powstał 50-ty odcinek zatytułowany „Karty”. Z
jakiegoś powodu nigdy nie został on nikomu udostępniony. Dowodem na jego
istnienie są zdjęcia z filmu.
Serial zdobył popularność w wielu krajach, m.in. w Czechach,
Polsce, Niemczech, Szwajcarii, Brazylii, Finlandii, Holandii, Norwegii, Iranie,
Chorwacji, Islandii, Hiszpanii, Węgrzech, Jugosławii, Szwecji, Jordanii.
Spis odcinków
„Sąsiedzi” składają się z 7 serii. Łącznie z odcinkiem
pilotażowym (odc. 1) oraz odcinkiem nieemitowanym (odc. 50) do chwili obecnej
powstało łącznie 91 odcinków z przygodami Pata i Mata. W Polsce po raz pierwszy
emitowano serial (ówcześnie istniejące odcinki) w 1988 roku w piątkowej
wieczorynce.
 

Kadr z serialu

Poniżej przedstawiamy spis odcinków serialu „Sąsiedzi”:
Nr
Rok produkcji
Polski tytuł
Czeski tytuł 1979-1985 (słowacki tytuł), czeski tytuł 1989-2013
1
1976
Obiad
Kuťáci
2
1979
Tapety
Tapety
3
1979
Warsztat
Dílna (Dielňa)
4
1979
Dywan
Koberec
5
1979
Bujane krzesło
Houpací křeslo (Hojdacie kreslo)
6
1979
Obraz
Obraz
7
1979
Garaż
Garáž
8
1979
Światło
Světlo (Svetlo)
9
1981
Gramofon
Gramofon (Gramofón)
10
1981
Grill
Grill
11
1982
Przeprowadzka
Stěhování (Sťahovanie)
12
1982
Woda
Voda
13
1982
Lotniarze
Skokani
14
1982
Ogródek
Zahrádka (Záhradka)
15
1982
Malowanie
Malování (Maľovanie)
16
1982
Krzyżówka
Křížovka (Krížovka)
17
1983
Domowe ćwiczenia
Tělocvičňa (Telocvičňa)
18
1983
Budka dla ptaków
Budka (Búdka)
19
1983
Wielkie pranie
Velké prádlo (Veľké pranie)
20
1983
Śniadanie na trawie
Snídaně v trávě (Raňajky v tráve)
21
1983
Pralka
Pračka (Práčka)
22
1983
Deszcz
Děšť (Dážď)
23
1984
Wycieczka
Výlet
24
1984
Winnica
Vinaři (Vinári)
25
1984
Łyżwy
Brusle (Korčule)
26
1984
Fortepian
Klavír
27
1985
Garncarze
Hrnčíři (Hrnčiari)
28
1985
Telewizor
Porucha
29
1985
Jabłko
Jablko
30
1989
Klucz
Klíč
31
1989
Meble
Nábytek
32
1990
Kosiarka
Sekačka
33
1990
Generalne porządki
Generální úklid
34
1990
Drzwi
Dveře
35
1990
Dach
Střecha
36
1992
Ciasteczka
Sušenky
37
1992
Drzwi garażowe
Vrata
38
1992
Rowerzyści
Cyklisti
39
1992
Płytki
Dlaždice
40
1992
Parkiet
Parkety
41
1992
Rynna
Okap
42
1992
Kabriolet
Kabriolet
43
1994
Awaria
Nehoda
44
1994
Bilard
Kulečník
45
1994
Żywopłot
Živý plot
46
1994
Sejf
Trezor
47
1994
Błotnik
Blatník
48
1994
Modelarze
Modeláři
49
1994
Windsurfing
Windsurfing
50
1998
Karty
Karty[a]
51
2002
Puzzle
Puzzle
52
2003
Domowe grillowanie
Opekaji spekáčky
53
2003
Dekarze
Opravují střechu
54
2003
Wspólna fotografia
Černá bedýnka
55
2003
Meble na kółkach
Kolečka
56
2003
Psia buda
Psí bouda
57
2003
Kłopoty z podłogą
Natírají podlahu
58
2003
Szklarnia
Skleník
59
2003
Huśtawka
Houpačka
60
2003
Pułapka na myszy
Nezvaný návštěvník
61
2003
Ochroniarze
Bodygárdi
62
2003
Malowanie okien
Natírají okna
63
2003
Pisanka
Velikonoční vajíčko
64
2003
Sposób na odchudzanie
Štíhlá linie
65
2003
Automat do napojów
Automat
66
2003
Tor samochodowy
Autodráha
67
2003
Akwarium
Akvárium
68
2003
Dynia
Zavařují
69
2003
Pragnienie latania
Rogalo
70
2003
Wigilia
Vánočka
71
2003
Gorączka
Stůňou
72
2003
Faks
Fax
73
2003
Truskawki
Jahody
74
2004
Golfiarze
Hrají golf
75
2004
Złośliwa zakrętka
Někam to zapadlo
76
2004
Budowa basenu
Kopají bazén
77
2004
Jak powiesić obraz
Věší krajinu
78
2004
Choinka
Vánoční stromeček
79
2009
Łóżko
Postele
80
2011
Talerze
Papírový servis
81
2011
Wodociąg
Vodovod
82
2011
Projektor
Promítačka
83
2012
Odkurzacz
Vysavač
84
2012
Podłoga
Podlaha
85
2012
Basen
Bazén
86
2013
Sucha gałąź
Suchý strom
87
2014
Sok pomarańczowy
Pomerančová šťáva
88
2014
Rower treningowy
Rotoped
89
2015
Kaktus
Kaktus
90
2015
Płytki łazienkowe
Obkladačky
91
2015
Osłona
Sluneční clona
 

Kadr z serialu

Mimo zmiany ustroju i uznania animacji lalkowej za przeżytek,
serial wciąż bawi kolejne pokolenia. Jest to głównie zasługa prostego humoru,
jakim uraczyli nas bohaterowie oraz serca, jakie w tworzenie serialu wkładał
Lubomír Beneš.
Przygody Pata i Mata genialnie dopełnia ścieżka dźwiękowa
autorstwa Petra Skoumala, wykonana prawie w całości na harmonijce ustnej.
„Sąsiedzi” to serial dla wszystkich pokoleń. Małe dzieci
oglądają ich z zaciekawieniem, starsi i dorośli po prostu śmieją się z tego co
Pat i Mat wymyślą. Tak już jest od dobrych czterdziestu lat i pozostanie nadal.
A je to!
Michał Sobkowiak